|
Objaśnienie użytych terminów
Początek
trasy
Przystanek nr 1
Przystanek nr 2
Ścieżka
dydaktyczno – przyrodnicza to wyznaczona w
terenie trasa, która umożliwia zapoznanie się z najciekawszymi obiektami
przyrodniczymi danego obszaru.
Powinna służyć
przede wszystkim edukacji ekologicznej, poprzez nauczanie właściwego
spojrzenia na przyrodę i procesy w niej zachodzące, wprowadzanie w świat
natury i pogłębianie wiedzy przyrodniczej dzięki własnym obserwacjom w
terenie.
Proponowana
ścieżka dydaktyczna jest przykładem powstawania biocenozy leśnej i pozwala
na zapoznanie się ciekawymi zespołami roślinnymi zróżnicowanymi
siedliskowo a powstałymi samorzutnie bez ingerencji człowieka na
przestrzeni kilkudziesięciu lat.
Zmiany, jakie
zachodziły i zachodzą w przyrodzie w obrębie ścieżki są interesującym
przykładem funkcjonowania ekosystemów i sukcesji ekologicznej, której
wyraźne przejawy zauważymy w oglądanych zespołach roślinnych.
Zaobserwujemy tutaj także przy odrobinie uwagi wzajemne zależności
pomiędzy światem roślin i zwierząt.
Długość
trasy – około 2 km
Czas
przejścia ścieżki - 30 – 45 minut
Ścieżka
jest w pełni dostępna dla osób o słabszej kondycji oraz osób
niepełnosprawnych wędrujących w towarzystwie innych osób.
Biocenoza
– zespół organizmów roślinnych i zwierzęcych, który w wyniku rozwoju
osiągnął taki stopień zgodności ze środowiskiem, że posiada zdolność
samoregulacji i względną trwałość.
Pionierskie
rośliny - gatunki rozpoczynające serię
sukcesji roślinności odznaczające się wytrzymałością na trudne warunki
środowiska (suszę, zmiany temperatury, zacienienie, wiatry itp.) oraz
zdolnością do rozprzestrzeniania się i zmiany zajmowanego siedliska
poprzez np. utrwalanie korzeniami gleby, zacienianie podłoża itp.
umożliwiające tym samym rozwój innym gatunkom.
Siedlisko
– kompleks czynników nieożywionych obejmujących
warunki klimatyczne i glebowe działających trwale i wpływających na
kierunek sukcesji ekologicznej
Sukcesja
ekologiczna - szereg kolejnych zmian rozwojowych
zachodzących w określonym środowisku prowadzących przez wiele stadiów do
utworzenia klimaksu – najbardziej trwałego w danych
warunkach przyrodniczych zespołu najpełniej zharmonizowanego z
siedliskiem
Zespół roślinny (asocjacja) - zbiorowisko roślinne o
określonym składzie a zwłaszcza z gatunkami charakterystycznymi rosnącymi
tylko w jego obrębie
Ścieżka rozpoczyna się w mieście Nysa w miejscu gdzie
ulica Krasickiego (boczna ul. Słowiańskiej) kończąc się przechodzi w polną
drogę biegnącą przez bramę w fortyfikacjach tzw. „Kozią Bramę”. Polną
drogą wychodzimy na zewnątrz obwałowań. Wędrować będziemy mając po lewej
stronie stok bojowy fortu Prusy – skłon terenu będący w przeszłości gołym
polem leżącym w polu ostrzału fortu.
Gdy wyjdziemy
już poza suchą fosę rozejrzyjmy się dookoła. Po prawej stronie wzdłuż
obwałowań rośnie starodrzew dębowo lipowy o charakterze parku. Po lewej
stronie drzewostan ten stopniowo przechodzi w las. Przed kilkudziesięciu
laty cały ten obszar miał charakter trawiastego parku – terenu spacerowego
miasta. Brak ingerencji ludzkiej i zróżnicowanie takich warunków
naturalnych jak żyzność i wilgotność podłoża, stopnia nasłonecznienia i
siły wiatrów będące m in. skutkiem rozrastania się koron drzew
spowodowały, iż w sprzyjających okolicznościach wkraczały do siedliska
coraz to nowe gatunki rozwijając się w warunkach wytworzonych przez
poprzednie gatunki.
Idziemy dalej
polną drogą w kierunku lasu. Po obu stronach rozpościerają się łąki
osłonięte od wiatrów ze wszystkich stron wzgórzami. Występują tu
ciepłolubne rośliny jak dorastająca do 2 m wysokości dziewanna
wielkokwiatowa (Verbascum thapsiforme), macierzanka piaskowa (Thymus
serphyllum) czy goździk kropkowany (Dianthus
deltoides).
Wkraczając do
lasu zauważymy charakterystyczną granicę między światem łąk a lasem w
postaci gęstego pasa krzewów stanowiącego skraj lasu. To śliwa tarnina
(Prunus spinosa) czeremcha (Padus avium) o pachnących wiosną
kwiatach i bez czarny (Sambucus nigra) zwany dzikim bzem o
właściwościach leczniczych.
Las ma wyraźną
piętrową budowę. Pod konarami starodrzewu lipowo – dębowego (Tilia,
Quercus) rosną w piętrze podszytu nieco większe drzewka mające wejść w
skład przyszłego drzewostanu. Jest to tzw. podrost, który tutaj tworzą;
klon (Acer) i lipa (Tilia). W piętrze właściwego podszytu
dominują; czeremcha bez czarny i leszczyna (Corylus avellana). Runo w tym
miejscu raczej ubogie. W większości to niecierpek drobnokwiatowy (Impantiens
parviflora), pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) i paproć
narecznica samcza (Dryopteris filix-mas).
Kamienistą
drogą wędrujemy pod górę aż dochodzimy do szczytu wzniesienia. dochodzimy
do asfaltowego odcinka drogi. Tutaj las rozrzedza się. Podłoże staje się
uboższe w miejsce lipy i dębu zaczyna wkradać się robinia akacjowa zwana
popularnie akacją (Robinia pseudoacacia). Ma tutaj ona także
znaczny udział w podszycie. Na poboczu licznie występuje chroniony
wiciokrzew pomorski (Lonicera periclimenum).
Lepiej
oświetlone dno lasu zajmuje coraz bogatsze runo. Idziemy dalej na wprost
aż do końca asfaltowej drogi. Tutaj na rozwidleniu dróg wyznaczono
przystanek nr 1.
Po obu stronach
drogi mamy modelowy wręcz przykład jak gatunki pionierskie wkraczają na
nowe siedliska.
Po prawej
bardziej nasłonecznionej stronie kontynuuje ekspansję poprzez samosiew
brzoza brodawkowata (Betula verrucosa) z domieszką osiki (Populus
tremula), dębu szypułkowego (Quercus robur) i robinii
akacjowej na zapleczu i goździkiem kropkowanym, macierzanką piaskową,
kolorowym żmijowcem (Echium) i dziewięćsiłem zwyczajnym (Carlina
vulgaris) oraz z mchami i porostami na ubogim przedpolu.
Namawiamy na
mały spacer po brzeziniaku.
Po lewej stronie – bardziej
ocienionej przez starodrzew – marsz w głąb łąki kontynuuje osika
wdzierając się z pomocą odrostów z korzeni w zbiorowisko kępkowatych traw.
I tutaj także widzimy jak za plecami osiki wyrastają klony, dęby i lipy.
Dobrze nasłonecznione
rozwidlenie dróg porasta podobny do małej sosenki ciepłolubny wilczomlecz
sosnka (Euphorbia cyparissais) i fioletowo kwitnący chaber łąkowy
(Centaurea) a dalej w ruderalnym zbiorowisku pięknie kwitną żółte
dziewanny, wrotycz (Tenacetum vulgare) i nawłoć olbrzymia (Solidago
gigantea) zawleczona z Ameryki Północnej.
Z rozwidlenia dróg kierujemy
się w lewo. Droga biegnie w dół wśród pięknego starodrzewu dębowego.
Większa ilość światła niż w lipowo – dębowym drzewostanie pozwala tutaj na
udział większej ilości gatunków w niższych piętrach lasu. Spotykamy tutaj
w podroście jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), grab (Carpinus),
lipę i klon (Acer). W podszycie wielkie bogactwo gatunków m in.
leszczyna, trzmielina (Evomymus) o czerwonych czterograniastych
owocach, bez czarny, wspinający się na drzewa i krzewy powojnik (Clematis),
wierzba iwa (Salix caprea).
W miejscu gdzie droga zbliża
się do zabudowań - przystanek nr 2.
Mniej więcej począwszy od
starego pięknego dębu rosnącego po prawej stronie drogi rozpoczyna się
ciekawy przykład formującego się na obrzeżu lasu zespołu roślinnego
wiciokrzewowo – dębowego (Periclimeeno – Qercetum). Chroniony
wiciokrzew pomorski
(Lonicera periclimenum)
nasza rodzima liana okręca się wokół drzew i krzewów wspinając się na
kilka metrów. Kwitnie maj – czerwiec. Kwiaty pięknie pachną wieczorem. W
runie spotkamy tutaj także charakterystyczną dla tego zespołu roślinnego
niepozorną paprotkę zwyczajną (Polipodium vulgare), paproć
narecznicę samczą, niecierpka o „strzelających” torebkach nasiennych,
fioletowe dzwonki (Campanulla), kokoryczkę wonną (Polygonatum
odoratum), zawilca gajowego (Anemone nemorosa) i pojedyncze
stanowiska chronionych roślin; przebiśniegu (Galanthus nivalis),
czosnku niedźwiedziego (Allium ursinum) oraz kopytnika (Asarum)
i bluszczu (Hedera helix).
W tak różnorodnych warunkach
świat zwierzęcy jest także zróżnicowany. Nasłonecznione skraje lasu i łąki
zamieszkują ciepłolubne motyle i gady. Występuje tutaj jaszczurka zwinka i
jaszczurka żyworodna a także padalec. W cienistym lesie łatwo spotkamy
ropuchę szarą i zieloną a skraj lasu zamieszkuje trudna do zauważenia,
lecz głośno rechocząca zielona rzekotka drzewna.
Liczne są lęgnące się tutaj
ptaki. W starodrzewie gniazdują myszołowy, sowy, dzięcioły i szpaki. W
podszycie liczne pokrzewki, dzierzba, sikory i muchołówki. W runie
strzyżyk i słowiki. Na łąkach gniazduje skowronek.
Świat istot
skrzydlatych uzupełniają nietoperze. Są to rzecz jasna ssaki.
Zaobserwowano tutaj - zimujące w podziemiach fortu - mroczka
posrebrzanego, mopka i karlika malutkiego. Wszystkie objęte są ochroną
gatunkową podobnie jak w/w ptaki.
Z większych
zwierząt można tutaj spotkać sarnę, lisa, zająca i jeża.
Z przystanku nr
2 ścieżką obok ogrodzenia idziemy dalej lasem i po przejściu około 200 m
dojdziemy do ulicy Chełmońskiego. Tutaj kończy się ścieżka dydaktyczna.
Skręciwszy w lewo dojdziemy do miasta. Skręciwszy w prawo dojdziemy do
przystanku autobusowego (po przeciwnej stronie ulicy) i możemy wrócić
autobusem do miasta.
Z uwagi na
popularyzatorsko-dydaktyczny charakter wymieniono tutaj tylko najbardziej
charakterystyczne i reprezentatywne gatunki świata roślin i zwierząt.
Świat ten jest w rzeczywistości znacznie bogatszy i zasługuje na szacunek
i ochronę.
Opracowała inż. Teresa Kamińska
lipiec 2001
|
)