DRZWI PANCERNE - drzwi wejściowe do schronu odporne na bezpośrednie działanie pocisków broni ręcznej i maszynowej oraz odłamków pocisków artyleryjskich i granatów ręcznych. Ponadto chronić muszą wnętrze schronu przed wdarciem się fali uderzeniowej lub podmuchu wywołanego pobliskim wybuchem. Nie są jednak odporne na bezpośrednie trafienie pocisków artyleryjskich lub bomb lotniczych. Wykonane ze stali pancernej, często między płyty daje się wypełnienie z betonu. Stosuje się jako drzwi wewnętrzne do przedzielenia długich podziemnych chodników, w celu przygotowania ich do obrony wewnętrznej.

DZIAŁOBITNIA - (patrz: rysunek) zespół budowli, zabezpieczających baterię rozmieszczoną na stałe w terenie. Budowane w twierdzach fortowych w XIX i na początku XX wieku, składały się: ze stanowisk ogniowych dział, schronów pogotowia, schronów amunicyjnych, punktów obserwacyjnych, koszar i zapór. Rozróżniano działobitnie pancerne, mieszczące działa w wieżach pancernych, oraz odkryte, w których działa ustawiono na stanowiskach osłoniętych jedynie wałami lub ścianami betonowymi (np. barbeta).

DZWON PANCERNY - (patrz: rysunek) pancerna kopuła stała (nieruchoma) stosowana w fortyfikacjach, przypominająca kształtem dzwon, osadzona w żelbetonowym stropie, służąca do obserwacji. W razie potrzeby umożliwia prowadzenie ognia z broni maszynowej.

DZIEŁO FORTYFIKACYJNE - budowla lub zespół budowli fortyfikacyjnych, mający spełnić określone zadanie bojowe. W najprostszej postaci dzieło fortyfikacyjne stanowiło wał z ławą działową, a najbardziej rozbudowane tworzyło rów i wał. Najbardziej rozwiniętym dziełem fortyfikacyjnym był fort. W fortyfikacji bastionowej wyróżniano oprócz dział fortyfikacyjnych tworzących narys bastionowy (kurtyna, bastion), dzieła wewnętrzne, czyli wewnętrza, które były położone przed przeciwskarpą (kleszcze, kojec, przeciwstraż, słoniczoło, rawelin) oraz dzieła zewnętrzne, czyli zewnętrza (dzieło rogowe, dzieło koronne). W fortyfikacji XIX wieku dzieła fortyfikacyjne stanowiły: fort, dzieło pośrednie, dzieło piechoty, festa, ośrodek oporu. Ze względu na formę w rzucie poziomym rozróżniano dz.f.: a.) zamknięte, mające wał i ewentualnie rów biegnący wokół (fort , reduta); b.) otwarte (patrz: rysunek), tzn. nie posiadające wału od strony szyjowej (odcinek, flesz, redan, półreduta, luneta, redan podwójny, dzieło koronne), dzieło rogowe; c.) półzamknięte, różniące się od otwartych tym, że posiadały w szyi transzeję i zaporę, a nie wał.

DZIEŁO KORONNE - (patrz: rysunek) w twierdzach bastionowych rozwinięta budowla fortyfikacyjna, wysunięta przed narys bastionowy, składający się z jednego bastionu i dwóch półbastionów, umieszczonych na skrzydłach. Zadaniem dzieła koronnego było, podobnie jak wszystkich dzieł wysuniętych, zwiększenie głębokości umocnień i niedopuszczenie do bezpośredniego ostrzału miasta oraz głównych dzieł narysu.

DZIEŁO PIECHOTY (fort piechoty) - (patrz: rysunek) zespół elementów fortyfikacyjnych o zamkniętym narysie, zabezpieczający elementy bojowe walki bliskiej, rozmieszczone na stałe w terenie, mające samodzielnie stawiać opór zaczepnym działaniom przeciwnika. Elementami dzieła piechoty są: wał strzelecki (piechoty) biegnący dookoła, schron betonowy dla załogi i rów z kratą forteczną, broniony z kojców skarpowych. Ponadto występować mogły wieże pancerne dla karabinów maszynowych, wieże pancerne dla dział przeciwszturmowych, a czasami także tradytory. Dzieło piechoty różniło się od fortu tym, że nie posiadało artylerii do walki dalekiej oraz było od niego mniejsze. Załogę dzieła piechoty stanowiła kompania piechoty i obsługa dział.

DZIEŁO POŚREDNIE (fort pośredni) - (patrz: rysunek) zespół elementów fortyfikacyjnych o zamkniętym narysie, zabezpieczającym elementy bojowe, rozmieszczony w terenie, mający wypełnić lukę w obronie. Budowane były w tych przypadkach, gdy odległość między fortami były zbyt duża lub gdy ukształtowanie terenu utrudniało możliwość skutecznego współdziałania sąsiednich fortów. Załogę dzieła pośredniego stanowiła piechota oraz obsługa dział przeciwszturmowych. Zadaniem ich było stawianie oporu, bez brania udziału w walce artyleryjskiej. Elementy fortyfikacyjne dzieła pośredniego to: wał piechoty, odkryte stanowiska dział, schron mieszkalny (koszarowy), rów i sieć kolczasta. Poza schronem mieszkalnym dzieła pośrednie nie posiadały innych budowli betonowych. Dzieło pośrednie było budowlą prostszą i tańszą od dzieła piechoty.

DZIEŁO ROGOWE - (patrz: rysunek) w twierdzach bastionowych budowla fortyfikacyjna, wysunięta przed narys bastionowy, o froncie składającym się z dwu półbastionów, połączonych kurtyną i o bokach równoległych lub zbieżnych ku twierdzy. Dzieło rogowe stanowiło jedną z odmian dzieł wysuniętych i podobnie jak dzieło koronne i kleszcze osłaniało słabe miejsce narysu bastionowego, jakim był kurtyna.